Jan Brokken
Ik ben nogal onder de indruk van de metabletica en beschouw Jan Hendrik van den Berg als mijn leermeester. De metabletica reanimeert de geschiedenis en ze animeert ten zeerste tot verdere studie. Na lezing van Metabletica van de materie van 1968, kijk je heel anders tegen de architectuur aan. De Sint Pieter te Rome is daarin een ‘uniek voorval’, zo als dat ook het geval is in het latere Metabletica van God van 1995 . Wanneer je dan een artikel, ik meen in de Haagse Post begin’90, tegenkomt ‘De basiliek in het oerwoud’ over een kopie van de Sint-Pieter in het oerwoud van Ivoorkust, die de grootste kerk ter wereld zou zijn, ben je natuurlijk zeer geboeid. Mijn eerste kennismaking met de auteur ervan; Jan Brokken. Ik kan de referentie niet achterhalen ook met Delpher niet waar hij voor het eerst schreef over Yamoussoukro, in Nieuw Wereldtijdschrift 1988?
Son Parabirsing Begeesterd door de metabletica en Jan Brokken
Mijn tweede oproep om me met zijn werk bezig te houden, ook weer ’n beetje metabletisch bemiddeld kreeg ik van Son Parabirsing, (afgelopen maart overleden), hij promoveerde op de metabletica in 1974 met De metabletische methode. Ik had begin van de eeuw nog wel eens contact met hem. Ergens in 2006/7 was hij enorm begeesterd door Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin 2005. Chopin is populair in de Antillen. Toen Jan Brokken ter ere van de Poolse vertaling door het land reisde, wilde Parabirsing als liefhebber van de mazurka mee en samen met een groep Antillianen gingen ze overal mee naar toe, ook naar de boekpresentatie. Zie het relaas van Jan Brokken in ‘De reis naar Polen’. Ondanks het enthousiasme van Parabirsing kwam ik er nog niet toe het werk van Brokken ter hand te nemen, maar had hem wel in gedachten en op mijn programma. Door mijn werk in kringloopwinkel Het Goed Emmen, waar ik zorg droeg voor de boeken, verzamelde ik de boeken van Jan Brokken, maar las ze nog niet.
In 2013/14 werd ik zeer enthousiast over Mark Rothko, in zoverre je dat kunt zijn, zijn doeken zijn somber, ging 2014 naar de tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag. Kreeg Baltische zielen, verschenen in 2010, in 2014 in handen waarin een hoofdstuk over Rothko staat maar ook over Hannah Arendt. Deze zei me wat als vriendin van Heidegger en die was een van de inspiratiebronnen van Van den Berg, hij bezocht die na de oorlog in zijn beroemde hut in het Zwarte Woud. Vanwege deze personen en vooral; de royale uitgave werd door Atlas Contact aangeboden voor slechts 12,50 euro. Toen ik Baltische zielen in juni 2014 had gekocht en gelezen, was ik verkocht aan Jan Brokken. Dit bleek ook het boek te zijn waarmee Brokken een grotere bekendheid kreeg.
Ik las dit boek ongeveer tegelijk met het ook zeer aanstekelijke De stamhouder2014 van Alexander Münninghoff, dat eveneens een Baltische (Letland) achtergrond heeft.
Vanaf dan kocht ik de nieuwe uitgaven van Jan Brokken. De kozakkentuin 2015, De gloed van Sint-Petersburg 2016. In deze twee boeken is er een prominente rol voor Baron von Wrangel, maar er was ook al aandacht voor deze persoon in Baltische zielen. Daarom vroeg ik me af bij een uitzending van Floortje Dessing over het eiland Wrangel, genoemd naar de baron waarom de naam Wrangel in de Sowjettijd werd gehandhaafd.
De basiliek Notre-Dame de la Paix, ook bekend als de basiliek van Yamoussoukro, is een rooms-katholieke basiliek gelegen in Yamoussoukro, de hoofdstad van Ivoorkust. Het werd gebouwd in de jaren 80 op initiatief van de toenmalige president van Ivoorkust, Félix Houphouët-Boigny, die oorspronkelijk van Yamoussoukro afkomstig was. De basiliek wordt beschouwd als een symbool van de vrede en de eenheid van de mensen van Ivoorkust. De bouw van de basiliek begon in 1985 en werd voltooid in 1989. Paus Johannes Paulus II reisde naar Yamoussoukro in 1990 om de basiliek in te wijden. Het ontwerp van de basiliek Notre-Dame de la Paix in Yamoussoukro is sterk beïnvloed door de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad. De basiliek is groter dan zijn Europese tegenhanger en wordt beschouwd als de grootste kerk ter wereld in termen van oppervlakte. De basiliek is 195 meter lang en 158 meter hoog, met een totale oppervlakte van bijna 30.000 vierkante meter. De architect heeft de koepel van de basiliek met opzet lager gemaakt dan die van de Sint-Pietersbasiliek. De toevoeging van een enorm kruis zorgt echter voor een grotere totale hoogte. De basiliek staat hierdoor in het Guinness Book of Records als de grootste kerk ter wereld in termen van oppervlakte. De basiliek is ontworpen door de architect Pierre Fakhoury en gebouwd met marmer geïmporteerd uit Italië. In het gebouw is 7.000 vierkante meter Frans glas-in-lood verwerkt. De kerkbanken zijn gemaakt van het West-Afrikaans Iroko-hout. Buiten heeft de basiliek een ronde zuilengang bestaande uit 272 Dorische zuilen.
Maakte de inhaalslag om zijn eerdere uitgaven te lezen, eerst met De moordenaar van Ouagadogou waarin ‘De basiliek in het oerwoud’ is opgenomen, dat tot mijn verassing in een omslag van Mark Rothko Untitled is gestoken, de eerste druk van 1989 bij De Arbeiderspers.
De basiliek bleef hem bezighouden. In Stedevaart 2020 was Yamoussoukro opnieuw onderwerp met de titel Een biografie in steen. In 2008 in De Gids verschenen. Het eindigt en het is beter dit met de imposante woorden van Jan Brokken zelf te doen: “Als de rijke westerse landen een internationaal grondstoffenfonds in het leven hadden geroepen dat continu een redelijke minimumprijs garandeerde, zou Afrika zich in de laatste decennia van de twintigste eeuw in snel tempo hebben kunnen ontwikkelen. De westerse landen lieten dat uit eigenbelang na, profiteerden kortstondig van de situatie en mogen nu toezien hoe China tienduizenden, honderdduizenden hectaren grond in Afrika koopt of in erfpacht neemt om er reusachtige plantages te starten. Ik durf te wedden dat de volgende grote, nieuwe, idiote, megalomane stad van Afrika met Chinees geld naar Chinees model door Chinese arbeiders en ingenieurs zal worden gebouwd. Die stad zal helemaal niets meer over Afrika vertellen.Alle keren dat Félix Houphouët-Boigny buitenlandse staatshoofden naar Yamoussoukro vergezelde, liet hij het vliegtuig twee keer boven de stad cirkelen. ‘Ziet u de vorm van de stad?’ vroeg hij dan. ‘Ziet u de achterpoten, de voorpoten, het stevige middenlijf, de kop, de hoorns? Le sacré boigny, begrijpt u, de heilige ram…’ “.
Daarna vervolgde ik mijn leesavontuur met De vergelding 2013 Een geweldig boek over het dorp Rhoon, waar Jan Brokken opgroeide, in de Tweede wereldoorlog, ik las het tegelijk met twee anderen favorieten, die met een boek over de oorlog voor de dag kwamen; Rosita Steenbeek Rose en Luuc Kooijmans Het geheim van de Valeriusstraat
Voorts Mijn kleine waarheid, Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin, In het huis van de dichter, Mata Hari, Zaza en de president, Voel maar, De regenvogel, De blinde passagiers, Jungle Rudy enz….
Ik heb nog steeds niet alles gelezen maar alle uitgaven bevielen me in meer of mindere mate ten zeerste.
Bij de uitgever Atlas Contact vond ik Quotes en door de onderstaande quote van Geert Mak schafte ik deze gelegenheidsuitgave Blok 2012 aan.
Wat een fantastisch boekje is Blok! Ik las het met een bijna wellustig plezier in de manier waarop je schrijft, in je bijna terloopse verteltoon, in je overgangen, in het prachtige ritme van het verhaal. Maar ook met ontroering en veel herkenning: ja, dat soort mannen waren onze vaders en hun vrienden. Bij ons was het net zo: dat titellijstje dat je ergens afdrukt kan zo uit de boekenkast van mijn vader afkomstig zijn. ‘Metabletica van Van der Berg,’ het klinkt nog in mijn oren als een onbegrijpelijk maar blijkbaar alles omvattend boek, als ik mijn vader mocht geloven. Daarover werd dan, onder de sigarenrook, eindeloos gesproken. – Geert Mak
Blok vermeld dat de metabletische reeks een ereplaats in de boekenkast van de vader van Jan Brokken had. Het gaat in Blok om de boeken van zijn vader.
Wat Jan Brokken zelf van de metabletica vindt en of hij er inspiratie in heeft gehad, zou ik wel willen weten.