Metabletica of Leer der veranderingen
Beginselen van een historische psychologie
De term Leer der veranderingen is weinig gebruikt. Van den Berg zocht een woord dat nieuw in zich had, maar kwam uit op metabletica, waarschijnlijk ook omdat dit woord verbaal goed in de bek ligt.
Historische psychologie heeft helemaal geen ingang gevonden, in tegendeel; Van den Berg heeft zich zelfs afgezet tegen psychologie en koos vrij laat in 1987 voor als synoniem ‘Historische fenomenologie’. In zijn artikel ‘The rise and Fall of the Medical Model in Psychiatry: A phenomenological Analysis’. In Hooligans 1989 schrijft hij onomwonden in het woord vooraf als methode van dit boek zou je als een synoniem van metabletica ‘historische fenomenologie’ kunnen geven.
Hub Zwart muntte dit in zijn briljante intellectuele biografie over Jan Hendrik van den Berg Boude bewoordingen met als ondertitel ‘De historische fenomenologie (‘metabletica’) van Jan Hendrik van den Berg, waarom metabletica tussen haakjes en aanhalingsteken staat is niet duidelijk, daar spreekt toch geen vertrouwen in de metabletica uit, is het om afstand te scheppen tot zijn onderwerp. Het is in ieder geval overbodig. Temeer daar Hub Zwart de enige academicus is die tot nu de metabletische methode hanteert.
De schrandere Cornelis Verhoeven noemde trouwens de metabletica al in 1971 ‘historische fenomenologie’. In zijn bespreking ‘Het einde van de diepte?’ over Dieptepsychologie 1970 in Raam juli 1971 met de zin: “Hij (Van den Berg) geeft dan ook niet alleen een geschiedenis van de dieptepsychologie vanaf het begin tot heden: hij construeert een ‘historische fenomenologie’ van haar opkomst en haar ondergang.
Metabletica is
een logica der coïncidenties
om vergeten verbanden
tot een metabletische eenheid
te herleiden
Ik kom tot deze omschrijving via het volgende:
Logica der coïncidenties is van JG Bomhoff in de kleine prisma Lectuurvoorlichting beoordeling. Ondanks zijn beknoptheid is dit een zeer verhelderende, stimulerende weergave van Metabletica van de materie. JG Bomhoff was hoogleraar Nederlandse taal en letterkunde als Van den Berg te Leiden van 1957-1974, was een vriend van Van den Berg en beoordeelde diens manuscripten op taal en inhoud.
‘Vergeten verbanden’ bracht Van den Berg in een interview te berde. De Volkskrant 20.2.62 “Schrijver van ,Metabletica’” noteert: “Ik schrijf geen vakboeken. Maar ik ben ook geen literator. Het gaat mij om ,vergeten verbanden`. Vooral de katholieken zouden zijn boeken lezen, Nijmegen bleek zijn beste klant.
‘Een metabletische eenheid’ daar eindigt zijn artikel ‘Harvey en Hobbes’ in Onder de koepel van het Pantheon Liber Amicorum Jacques Claes 1994, mee. Beiden, Harvey en Hobbes, vormden onafhankelijk van elkaar, op volledig verschillend gebied, en natuurlijk geheel onwetend, een metabletische eenheid. Andre Gielis gebruikte de term reeds in 1977 in zijn licentiaatsverhandeling De psychologie in het metabletisch denken, daar staat op blz. 211 “De metableticus zoekt naar ‘een metabletische eenheid’” , Gielis pikte de term op via een aantal causerieën voor de BRT-1 in oktober 1975
In 1956 stelde J.H. van den Berg Metabletica voor. Na de metabletische onderzoeken naar Het Menselijk Lichaam 1961 en Leven in Meervoud 1963 heeft zich in 1968 de metabletische methode uitgekristalliseerd en werd ze in Metabletica van de Materie gepubliceerd. Na het inzicht van 1977 dat Gedane Zaken hun keer kunnen nemen culmineerde de metabletische visie 1995 in Metabletica van God.
In mijn Logica der coïncidenties staat het volgende:
Metabletica, de leer der veranderingen oftewel historische fenomenologie is een vorm van wetenschapsbeoefening, die uitgaat van de overtuiging dat de mens en de wereld onlosmakelijk verbonden in verandering zijn.
Daardoor is de samenhang te begrijpen van wetenschap kunst en wereldbeeld als gezamenlijke uitdrukking van een telkens opkomende nieuwe waarheid.
Daarbij is ze op de buitengewone vraag gekomen of de ervaring in de buitenwereld in gelijke mate afhankelijk is van de menselijke binnenwereld, daar wij gewoon zijn de binnenwereld afhankelijk te stellen van de omstandigheden in de buiten wereld.
Een vreemde en voor het moderne bewustzijn zelfs een verbijsterende vraagstelling die de metabletica omgezet heeft in een vaststelling.
Om veranderingen te begrijpen vereist metabletisch onderzoek een zo groot mogelijk receptie vermogen en een zo breed mogelijk referentie kader om zich multidisciplinair te concentreren op nieuwe verbanden.
De veranderingen gebeuren in een bedrijvende én lijdende vervoeging, daarom kunnen we J.H. van den Berg als uitvinder én ontdekker van de metabletische methode bevestigen.
Omdat zij de onaantastbaarheid ook van wetenschappelijke feiten ontmaskerd is ze een absolute vorm van relativisme. Bij haar methode van onderzoek en bewijsvoering is verificatie in exacte zin onmogelijk, daarom ontmoet de metabletica veel weerstand en worden haar conclusies wetenschappelijk niet serieus genomen.